قرارداد هوشمند به بیان ساده؛ نحوه کار، انواع و کاربردها

فرض کنید تصمیم به خرید خانه گرفته اید؛ برای این منظور کافی است یک قرارداد میان خریدار و فروشنده امضا شود تا شما مالک خانه جدید شوید. اما این فرایند آنقدرها هم ساده نیست چرا که در این روند علاوه بر نیاز به بانک و دفتر اسناد رسمی، باید حجم بالایی از امور اداری را نیز انجام دهید. قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) با بهره گیری از فناوری بلاک چین به وجود آمده اند تا این فرایند تا حد امکان ساده شود.

در این مقاله قرارداد هوشمند را معرفی کرده، تاریخچه آن را توضیح می‌دهیم. در ادامه به نحوه کار قراردادهای هوشمند پرداخته، تفاوت های این نوع قرارداد با قرارداد سنتی را توضیح می‌دهیم. در آخر نیز انواع قرارداد هوشمند را معرفی و کاربردها، مزایا و معایب آن ها را شرح می‌دهیم.

قرارداد هوشمند (Smart Contract) چیست؟

قرارداد هوشمند نوعی برنامه کامپیوتری ذخیره شده بر بستر بلاک چین است که در صورت وجود شرایط از پیش تعیین شده، بصورت خودکار همه یا بخشی از مفاد توافق نامه بین خریدار و فروشنده را اجرا می‌کند.

قرارداد هوشمند را می‌توان به بیان دیگر اینگونه تعریف کرد:

نوعی قرارداد است که مشابه دیگر قراردادها شرایط توافق بین دو یا چند طرف را تعیین می‌کند با این تفاوت که بر خلاف قراردادهای سنتی، قراردادهای هوشمند بصورت کد بر روی بستر شبکه های بلاک چین مانند اتریوم اجرا می‌شوند.

توسعه دهندگان می‌توانند از قراردادهای هوشمند برای ساخت اپلیکیشن های غیر متمرکز (DApps) استفاده کرده، امکان تراکنش های همتا به همتا (Peer to Peer) را از طریق شبکه بلاک چین فراهم کنند.

استفاده از قراردادهای هوشمند برای ساخت برنامه های غیر متمرکز بر بستر شبکه بلاک چین (عموماً اتریوم) امور مالی غیر متمرکز یا دیفای (DeFi) را شکل می‌دهد.

به زبان ساده دیفای (Decentralized Finance) را می‌توان نوعی پلتفرم رمزنگاری شده دانست که به کمک فناوری بلاک چین و با ایجاد یک سیستم مالی جدید بر بستر اینترنت واسطه های مالی را حذف کرده، جایگزین مکانیسم اعتماد موجود در اقتصاد سنتی می‌شود و به کاربران اطمینان خاطر بیشتری برای انجام مبادلات مالی آن ها می‌دهد.

تفاوت قراردادهای معمولی و هوشمند

قراردادهای سنتی (Traditional Contracts) و قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) هر دو با هدف امضای یک توافق نامه حاوی شرایط از پیش مشخص شده توسط دو یا چند طرف به وجود آمده اند؛ اما آن چه قراردادهای هوشمند را از سنتی متمایز می‌کند، لزوم حضور شخص ثالث برای امضای قرارداد سنتی است.

در قراردادهای سنتی، طرفین می‌توانند به صورت دستی (یا الکترونیکی) قرارداد را امضا کنند تا در هر زمانی که خواستند توانایی تغییر آن را داشته باشند و از آنجایی که در این امضا هویت واقعی افراد ذخیره می‌شود، در صورت هرگونه اختلاف نظر بین طرفین، رسیدگی به این پرونده امکان پذیر است.

در سوی دیگر اما، ایده اصلی Smart Contracts، خودکارسازی اجرای توافق است تا همه شرکت کنندگان فورا از نتیجه مطلع شوند. همچنین طراحی قراردادهای هوشمند به گونه ای است که امکان تغییر پس از ذخیره سازی در Blockchain وجود ندارد. اما این قراردادهای هوشمند به ذاته چطور به وجود آمده اند؟ در ادامه در این زمینه بیشتر صحبت می‌کنیم.

تاریخچه قراردادهای هوشمند

جالب است بدانید مفهوم قراردادهای هوشمند پیش از فناوری Blockchain پیشنهاد شده است؛ این پیشنهاد توسط نیک سابو (Nick Szabo) در دهه ۱۹۹۰ یعنی حدود ده سال قبل از اختراع بیت کوین با اختراع بیت گلد (BitGold) مطرح شد.

برای درک هرچه بهتر، سابو این قراردادها را با مثال دستگاه فروش خودکار یا Vending Machine مقایسه کرد. فرض کنید برای خرید یک نوشابه، یک دلار به دستگاه فروش خودکار پرداخت کرده اید؛ حال از آنجایی که قیمت یک نوشابه ۷۵ سنت است، شما دو راه در پیش دارید؛ باز پس گیری یک دلار یا خرید کالایی دیگر با ۲۵ سنت باقی مانده. این مثال را می‌توان نمونه ای از یک قرارداد هوشمند ساده دانست؛ آنچنانکه در آن به دو قابلیت اصلی یک Smart Contract یعنی عدم وجود واسطه و خودکار بودن فرایند اشاره شده است.

نیک سابو معتقد بود که می‌توان از قراردادهای هوشمند برای انتقال اطلاعات استفاده کرد؛ بدین معنا که این قراردادها پروتکل های تراکنش های رایانه ای هستند که از الگوریتم های ریاضی برای خودکار سازی اجرای یک تراکنش پس از برآورده شدن شرایط تعیین شده استفاده می‌کنند.

این مفهوم به دلیل عدم وجود فناوری لازم بخصوص دفتر کل توزیع شده تا سال ۲۰۱۴ و اختراع بلاک چین Ethereum عملی نشد ولی همزمان با ساخت این بلاکچین با استفاده از زبان برنامه نویسی Solidity، شرایط برای پیاده سازی قراردادهای هوشمند نیز فراهم شد.

برای توسعه برنامه های غیرمتمرکز به قراردادهای هوشمند نیاز دارید حال آنکه زبان برنامه نویسی قراردادهای هوشمند در اتریوم سالیدیتی (Solidity) است که یک تورینگ کامل است.

قرارداد هوشمند چگونه کار می کند؟

برای یافتن پاسخ این سوال آخرین انتخابات ایالات متحده آمریکا را به خاطر بیاورید؛ در روند انتخابات علیرغم استفاده از پلتفرم های اینترنتی، اخباری پی در پی مبنی بر کلاهبرداری و تقلب منتشر شد. حال تصور کنید انتخابات آینده آمریکا توسط سیستم های رأی گیری روی بلاک چین Ethereum و با استفاده از قراردادهای هوشمند برگزار شود؛ بدین صورت که ابتدا هویت رأی دهندگان تأیید می‌شود تا رأی آنها ثبت شود و از آنجایی که بلوک های داخل بلاک چین پس از ثبت هیچ تغییری نمی‌کنند، دستکاری رکوردها ممکن نیست؛ قابلیتی که مانع از تقلب و کلاهبرداری هکرهای اینترنتی می‌شود.

از سوی دیگر می‎توان به غیر متمرکز بودن سرورهای Blockchain اشاره کرد که به معنای عدم کنترل این شبکه توسط یک حزب مرکزی مانند دولت است که این ویژگی نیز قابلیت اعتماد را در قراردادهای هوشمند و در نتیجه این انتخابات فرضی افزایش می‌دهد.

حال با توجه به مثال بیان شده و در پاسخ به سوال “Smart Contract چگونه کار می‌کند؟”، می‌توان فرایند اجرای قراردادهای هوشمند را در چند مرحله و به صورت زیر بیان کرد:

• توافق اولیه
• مشخص کردن شرایط 
• بازنویسی شرایط در قالب کد
• ذخیره در Blockchain
• اجرای قرارداد

مراحل اجرای قراردادهای هوشمند در ادامه به صورت تفکیک شده توضیح داده می‌شوند.

توافق (Agreement)

اولین مرحله برای اجرای درست یک Smart Contract، توافقی است که باید بین دو یا چند طرف معامله برقرار شود.

شرایط (Conditions)

در مرحله دوم فرایند پیاده سازی قرارداد هوشمند، شرکت کنندگان باید برای شرایطی که در این قرارداد مورد استفاده قرار می‌گیرد مذاکره کنند؛ از جمله این شرایط می‌توان به نحوه نمایش تراکنش ها و داده ها و دیگر عنوان هایی اشاره کرد که برای جلب رضایت طرفین در نظر گرفته می‌شود و مانند هر قرارداد دیگری، استثناهایی وجود دارند که طرفین باید بر سر حل آن ها نیز مذاکره کنند.

برنامه نویسی (Coding)

در مرحله بعدی اصطلاحا گفته می‌شود که شرایط و قوانین با عبارت ساده “اگر-آنگاه” در بلاک چین نوشته می‌شوند. اگرچه می‌توان از یک توسعه دهنده کمک گرفت، اما در این شرایط استفاده از قالب های آماده، Web Interface ها و سایر ابزارهای آنلاین که برای ساده سازی ساختار قراردادهای هوشمند طراحی شده اند، پیشنهاد می‌شود. این قراردادها در انواع زبان های برنامه نویسی از جمله Solidity ، Web Assembly و Michelson نوشته شده اند.

بلاک چین (Blockchain)

مهم ترین مرحله ای که می‌توان از آن برای جلب اعتماد طرفین نسبت به قراردادهای هوشمند استفاده کرد، ثبت این قراردادها در بلاک چین است؛ بدین صورت که Blockchain قراردادهای هوشمند را مانند هر تراکنش دیگری ثبت می‌کند تا نودها (Node) این قراردادها را با وضعیت جدید خود به روزرسانی کنند. از سوی دیگر، امتیاز دیگر بلاک چین پایگاه داده مشترکی است که امکان کنترل آن در دست هیچ شخص یا گروهی نیست.

این ویژگی ها نشان می‌دهند که هک کردن قراردادهای هوشمند تقریباً غیرممکن است زیرا اگر هکری بخواهد به بلاک چین یا Smart Contract اجرا شده روی آن حمله کند، باید بیش از نیمی از گره ها را هک کند؛ اما از آنجایی که هر گره یک کپی از تمام تراکنش های جدید شبکه به همراه وضعیتشان را نگهداری می‌کند، امکان دستکاری این قراردادها ممکن نیست. قراردادهای هوشمند به جز اتریوم می‌توانند بر بستر بلاک چین های دیگر نیز طراحی شوند که عبارتند از: EOS ،Neo ،Tezos ،Tron Polkadot و Algorand.

اجرا (Execute)

در صورتی که همه طرفین توافق با شرایط آن موافق باشند، قرارداد هوشمند اجرا می‌شود و از آنجایی که مفاد آن روی شبکه بلاک چین ذخیره شده است، غیر قابل تغییر بوده و تنها قابل دسترسی توسط طرفین قرارداد است.

عملکرد بهتر قراردادهای هوشمند در بلاک چین اتریوم

پیش تر نیز گفته شد که اجرا و توسعه Smart Contracts در بلاک چین اتریوم به آسانی ممکن شده است؛ چرا که در این شبکه، قراردادها توسط یک زبان برنامه نویسی به نام Solidity نوشته می‌شود که تورینگ کامل است. در بیان تورینگ کامل می‌توان توضیح زیر را بیان کرد:

بطور کلی و به نقل از آلن تورینگ، دستگاهی که بتواند هرگونه معمای پیچیده و مشکلی را حل کند یک ماشین تورینگ کامل (Turing Complete) محسوب می‌شود. از آنجایی که این اصطلاح بیشتر برای زبان های برنامه نویسی استفاده می‌شود، می‌توان زبان های ++C، پایتون و غیره را Turing کامل دانست که با استفاده از آن ها می‌توان هر مسئله پیچیده ای را حل کرد.

بلاک چین اتریوم بر خلاف شبکه های بلاکچین دیگر که به عنوان دفتر کل توزیع شده توصیف می‌شوند، یک ماشین حالت حاوی چیزی تحت عنوان ماشین مجازی اتریوم (EVM) در نظر گرفته می‌شود.

ماشین حالت یا State Machine یک روش کارآمد برای کنترل گردش کار در زبان سالیدیتی (زبان برنامه نویسی مورد استفاده در قراردادهای هوشمند) است.

از سویی دیگر بلاک چین بیت کوین نیز از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کند، اما برای استفاده از آن باید کد Opcode اجرا شود. این امر استفاده از قراردادهای هوشمند در Bitcoin را بسیار محدود می‌کند. ناگفته نماند که قابلیت های آن نیز کمتر است.

انواع قراردادهای هوشمند

حال که با ساختار Smart Contracts آشنا شدید، نوبت به معرفی انواع آن رسیده است. قراردادهای هوشمند خودکار (Self-Executing) بر اساس کاربردی که دارند به سه دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

• قرارداد حقوقی هوشمند
• سازمان های خود مختار غیر متمرکز
• قرارداد منطقی کاربردی

درباره هر نوع قرارداد هوشمند در ادامه بیشتر بحث می‌شود.

قرارداد حقوقی هوشمند (Smart Legal Contracts)

به عنوان متداول ترین نوع قراردادهای هوشمند، قرارداد قانونی هوشمند طوری تنظیم می‌شود که طرفین ذی‌ربط را ملزم به اجرای شرایط کرده و در صورت عدم اجرای هر یک از شروط قرارداد، امکان اقدام قانونی علیه طرف ناقض قرارداد وجود دارد که می‌تواند به صورت خودکار توسط قراردادهای هوشمند انجام شود.

سازمان های خودمختار غیرمتمرکز (Decentralized Autonomous Organizations)

سازمان های خودمختار غیرمتمرکز که با نام اختصاری DAO شناخته می‌شوند را می‌توان جوامعی در بلاک چین دانست که مجموعه ای از قوانین کدگذاری شده توسط قراردادهای هوشمند برای نظارت بر فعالیت آن ها وضع شده است. فعالیت افراد حاضر در جامعه تابع قوانین بوده و همه شرکت کنندگان وظیفه دارند قانون را اجرا کنند.

قراردادهای منطقی کاربردی (Application Logic Contracts)

این قراردادهای هوشمند حاوی کدهایی بر پایه یک برنامه هستند که در ارتباط با سایر قراردادها و برنامه های هوشمند در Blockchain کار می‌کنند و به برقراری ارتباط و اعتبارسنجی ارتباط بین دستگاه ها کمک می‌کنند مثل ادغام اینترنت اشیا (IoT) و فناوری بلاک چین. قراردادهای منطقی کاربردی (ALC) بخش مهمی ‌از هر قرارداد هوشمند چند منظوره هستند و عمدتاً تحت یک برنامه مدیریتی کار می‌کنند.

کاربرد قراردادهای هوشمند

قرارداد هوشمند (Smart Contract) در فیلدهای بسیار متنوعی استفاده می‌شود. از حوزه سلامت و درمان گرفته تا اوراق بهادار و تراکنش‌های بین‌المللی، جزو کاربردهای واقعی این قراردادها هستند. در ادامه با بعضی از این کاربردها آشنا می‌شوید.

• فعالیت‌های دولتی
• سلامت و پزشکی
• هویت دیجیتال
• زنجیره تأمین
• بیمه
• اوراق بهادار
• تراکنش‌های فرا مرزی
• تسهیلات مسکن
• ثبت داده‌های مالی
• مکانیسم های اجماع مانند PoS

توضیحات بیشتر در این زمینه را در ادامه بخوانید.

هویت دیجیتال

هویت دیجیتال (Digital Identity) یکی از بارزترین موارد استفاده از قرارداد هوشمند در دنیای واقعی است. هویت فردی یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین دارایی‌های هر شخص است که امروزه در فضای دیجیتال نیز می‌توان به آن دسترسی داشت. این هویت شامل دارایی‌های دیجیتال، اطلاعات فردی و هر داده‌ای است که از شما در فضای دیجیتال وجود دارد.

در حال حاضر، اینترنت به شما اجازه می‌دهد تا هم‌زمان به چندین سرویس متصل شوید؛ اما درعین‌حال، به‌طور ناخودآگاه اطلاعات هویتی خود را با شرکت‌ها و وب‌سایت‌های مختلف به اشتراک می‌گذارید و به آن‌ها در شناسایی هویت دیجیتال خود کمک می‌کنید.
قرارداد هوشمند (Smart Contract) به طرفین قرارداد کمک می‌کند تا بدون اطلاع از هویت واقعی طرف دیگر یا تأیید تراکنش‌ها، درباره او اطلاعات کسب کنند. این موضوع می‌تواند به بهبود قابلیت همکاری، انعطاف‌پذیری، اعتماد و انطباق افراد باهم کمک کند.
اگر از هویت دیجیتال به‌درستی استفاده شود، فرصت‌های جدیدی را برای افراد به ارمغان می‌آورد.

کنترل اوراق بهادار با حجم بالا

یکی دیگر از موارد استفاده واقعی و بسیار مفید قرارداد هوشمند، نقش آن در بازار اوراق بهادار است. با استفاده از Smart Contract، امکان بهبود جدول سرمایه‌گذاری و ساده‌سازی آن وجود دارد. درواقع در چنین شرایطی، هیچ واسطه‌ای بین طرفین وجود ندارد و حتی خبری از زنجیره‌های محافظت امنیتی هم نیست.
از قراردادهای هوشمند می‌توان برای دریافت سود سهام، پرداخت‌های خودکار، مدیریت بدهی و تقسیم سهام نیز استفاده کرد. این نوع قراردادها ریسک عملیاتی را کاهش می‌دهند و به دیجیتالی شدن کل فرآیند کار کمک می‌کنند.

پرداخت های بین ‌المللی

تجارت مالی می‌تواند با استفاده از قرارداد هوشمند، متحول شود. تردیدی وجود ندارد که با استفاده از این نوع قراردادها، انتقال بین‌المللی کالاها و تراکنش‌های تجاری با سهولت بیشتری انجام می‌شوند.

استفاده از قراردادهای هوشمند، نقدینگی دارایی‌های مالی را بهبود می‌بخشد و در مقابل، کارایی مالی تأمین‌کنندگان، خریداران، شرکت‌ها و مؤسسات مختلف را ارتقاء می‌دهد. ادغام اصولی قرارداد هوشمند با قراردادهای سنتی، پیچیدگی‌های قانونی را رفع می‌کند و شیوه بهتری برای حل اختلافات بین طرفین ارائه می‌دهد.

ثبت اطلاعات مالی

داده‌ها و اطلاعات مالی برای تمام ارگان‌ها از اهمیت بالایی برخوردار هستند. دقیقاً همین‌جاست که قرارداد هوشمند وارد می‌شود و شرایط را به‌گونه‌ای متفاوت رقم می‌زند. Smart Contract ها شرایط لازم برای ثبت داده‌های مالی با دقت و شفافیت بیشتر را مهیا می‌کنند. با استفاده از این قراردادهای دیجیتال، امکان ثبت یکنواخت داده‌ها در سراسر سازمان مهیا می‌شود و هزینه‌های حسابرسی و گزارش‌ها کاهش می‌یابند.

تسهیل کار دولت در بخش های متعدد

شاید برای شما هم جالب باشد که کاربردهای دولتی قرارداد هوشمند چیست! قراردادهای هوشمند به خودکارسازی فعالیت‌ها کمک می‌کنند. درواقع دولت‌ها می‌توانند بر اساس نیازشان، از این نوع قراردادها در بخش‌های گوناگونی استفاده کنند.
امکان برگزاری یک انتخابات کاملاً امن در فضای دیجیتال، تنها یکی از کاربردهای چشمگیر این قراردادها است. همان‌طور که اشاره کردیم، شایعاتی مبنی بر تقلب در نتایج آخرین انتخابات آمریکا، کمبود استفاده از چنین فناوری‌هایی را بیشتر نمایان می‌کند.
ثبت مالکیت زمین و امکان انتقال ملک یکی دیگر از مزایای قرارداد هوشمند است که برای دولت‌ها مفید واقع می‌شود. ثبت مالکیت زمین، طرفین را ملزم به انتقال ملک با شفافیت بالا می‌کند. قراردادهای هوشمند به انجام این کار کمک می‌کنند و هزینه‌های حسابرسی و انتقال اسناد را کاهش می‌دهند.

مراقبت های بهداشتی و تحقیقات پزشکی

بلاک چین می‌تواند سوابق رمزنگاری‌شده بیماران را با یک کلید اختصاصی، ذخیره و نگهداری کند؛ همچنین برای حفظ حریم خصوصی، فقط به افراد خاصی اجازه دسترسی به سوابق را بدهد. به‌طور مشابه، صنعت تحقیقات پزشکی نیز از همین مزایا بهره‌مند می‌شود. داده‌های بسیار حساس مانند سوابق بیماران، بعد از رمزگذاری ایمن از طریق بلاکچین، بین بخش‌ها و مراکز تحقیقاتی منتقل می‌شوند.

در صورت نیاز، بهترین راه برای انتقال این اطلاعات به اشخاص ثالث، قرارداد هوشمند است. در بین قراردادهای هوشمندی که برای این حوزه طراحی و ساخته شده‌اند، تنها چند نمونه معدود دارای کارایی لازم برای استفاده در مراکز تحقیقاتی و درمانی هستند.
موارد بالا تنها بخشی از مهم‌ترین کاربردهای قرارداد هوشمند در دنیای واقعی هستند. این فناوری در حوزه‌های متعددی کاربرد دارد و علاوه بر سهولت بسیاری از عملیات، امنیت اطلاعات را تا حد بسیار زیادی افزایش می‌دهد.

مکانیسم اجماع اثبات سهام (Proof of Stake)

بطور کلی مکانیسم اجماع یا Consensus Mechanism روشی برای رسیدن به توافق برای ایجاد بلوک های جدید در شبکه بلاک چین تعریف می شود. یکی از پر کاربردترین روش های اجماع اعضای بلاک چین، استفاده از الگوریتم اثبات سهام یا PoS است.

در روش اثبات سهام، کاربران بخشی از سهام خود که در قالب ارز دیجیتال است، در یک قرارداد هوشمند قفل یا اصطلاحا استیک کرده و در نتیجه بعنوان ولیدیتور در شبکه شناخته می شوند. اخیرا در تاریخ ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۲، اتریوم بعنوان اصلی ترین پلتفرم پشتیبانی از قراردادهای هوشمند، برای همیشه از مکانیسم اثبات کار به اثبات سهام مهاجرت کرد و در نتیجه از اسمارت کانترکت ها برای ایجاد قرارداد بین کاربران شبکه استفاده بیشتری نمود.

درباره الگوریتم اجماع اثبات سهام یا Proof of Stake بیشتر بخوانید. لینک مطلب

مزایا و معایب Smart Contract ها

قراردادهای هوشمند به‌طور پیوسته درحال‌توسعه و بهبود هستند. نمی‌توان انکار کرد که در کنار مزایای فراوان، این قراردادها معایبی هم دارند. با ادامه این روند بهبود و توسعه، انتظار می‌رود که قرارداد هوشمند بتواند به جایگزین باشکوهی برای نمونه‌های قدیمی و سنتی تبدیل شود.
حالا که می‌دانید قرارداد هوشمند چیست و چه کاربردهایی در دنیای واقعی دارد، در ادامه شما را با تعدادی از مزایا و معایب این قراردادها نیز آشنا می‌کنیم.

مزایای قرارداد هوشمند

خودمختاری و پس انداز

Smart Contract ها هیچ نیازی به کارگزاران یا سایر واسطه‌ها برای تأیید توافقات بین طرفین حقیقی و حقوقی ندارند. تا همین‌جا، خطر دست‌کاری قرارداد توسط شخص ثالث از بین می‌رود که بسیار ارزشمند است. علاوه بر این، عدم وجود واسطه در قراردادهای هوشمند منجر به صرفه‌جویی در هزینه‌ها می‌شود.

ایجاد فایل پشتیبان

تمام اسناد ذخیره‌شده در بلاک چین، چندین بار کپی‌برداری می‌شوند؛ بنابراین در صورت از دست دادن اطلاعات، امکان بازیابی نسخه اصلی قرارداد هوشمند وجود دارد.

امنیت بالا

قراردادهای هوشمند رمزگذاری می‌شوند. این فرآیند تمام اسناد را از نفوذپذیری در امان نگه می‌دارد. درواقع امنیت بالا از بارزترین مزایای این نوع قراردادها است.

سرعت بالا

بر کسی پوشیده نیست که روند ثبت قراردادهای سنتی بسیار طولانی است و حتی ممکن است چند روز درگیر انتقال اسناد باشید؛ اما قرارداد هوشمند با استفاده از پروتکل‌های رایانه‌ای، این وظایف را به‌طور خودکار انجام می‌دهد و ساعت‌ها در فرآیندهای مختلف تجاری صرفه‌جویی می‌کند.

دقت بالا

قراردادهای هوشمند به کمک جدیدترین فناوری‌های روز دنیا ساخته می‌شوند؛ بنابراین برخلاف قراردادهای سنتی، امکان بروز خطای انسانی در زمان پر کردن فرم‌ها و اسناد وجود ندارد.

معایب قرارداد هوشمند

محدودیت شدید در اعمال تغییرات

تغییر فرآیندها در قراردادهای هوشمند تقریباً غیرممکن است! هرگونه تغییر در کدهای این نوع قرارداد، بسیار زمان‌بر و پرهزینه است که امکان اعمال تغییرات را به حداقل رسانده است.

امکان رخنه در اطلاعات

بر اساس مفهوم حسن نیت (Good Faith)، طرفین معامله در یک قرارداد هوشمند به‌صورت منصفانه رفتار می‌کنند و به دنبال منافع غیراخلاقی از قرارداد نیستند. بااین‌حال، استفاده از قراردادهای هوشمند، اطمینان از رعایت شرایط -مطابق آنچه توافق شده است- را دشوار می‌کند.
البته باید یادآوری کنیم که این قراردادها رمزگذاری می‌شوند و امکان رخنه در آن‌ها بسیار ضعیف است.

دخالت شخص ثالث

اگرچه Smart Contract ها به دنبال حذف دخالت شخص ثالث هستند؛ اما در حال حاضر، حذف آن‌ها ممکن نیست. در حال حاضر، اشخاص ثالث نقش‌های متفاوتی با آنچه در قراردادهای سنتی داشتند، بر عهده می‌گیرند. به‌عنوان‌مثال، برای تنظیم یک قرارداد هوشمند به وکلا نیاز نداریم. بااین‌حال، توسعه‌دهندگان (Developers) آگاهی کمی نسبت به مسائل حقوقی و قانونی دارند؛ بنابراین باید از یک وکیل برای درک مفاهیم حقوقی و پیاده‌سازی آن‌ها در قراردادهای هوشمند استفاده کنند.
به این موضوع هم توجه داشته باشید که قراردادهای هوشمند وابستگی زیادی به برنامه‌نویسان دارند و همواره امکان ایجاد باگ در آن‌ها وجود دارد.

اصطلاحات مبهم

قراردادهای هوشمند شامل اصطلاحاتی هستند که همیشه نمی‌توان آن‌ها را به‌آسانی درک کرد. همواره ممکن است با موقعیت‌هایی روبه‌رو شوید که امکان درک ضوابط و اصطلاحات مبهم موجود در قرارداد را نداشته باشید.

طراحی و ساخت قرارداد هوشمند

برای ایجاد یک Smart Contract، داشتن دانش زبان برنامه‌نویسی مربوط به آن ضروری است. برای ایجاد قراردادهای هوشمند در سطح ابتدایی، نیاز به دانش عمیق در این حوزه ندارید؛ اما قراردادهای پیچیده‌تر این‌گونه نیستند و باید به یک شخص یا تیم Developer متخصص سپرده شوند. توسعه‌دهندگان به‌طور دقیق می‌دانند که یک قرارداد هوشمند تخصصی چگونه ساخته می‌شود. در مرحله بعد، باید از یک پلتفرم بلاکچین استفاده کنید.
در حال حاضر، قراردادهای هوشمند اتریوم (Ethereum) که با زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی (Solidity) راه‌اندازی می‌شوند، بسیار محبوب هستند. سالیدیتی یک زبان برنامه‌نویسی پرکاربرد در حوزه ساخت قرارداد هوشمند است که بر روی ماشین مجازی اتریوم (EVM) اجرا می‌شود. برای ویرایش و تنظیم این قراردادها با زبان سالیدیتی، از محیط ریمیکس (Remix) استفاده‌شده است. ریمیکس جزو معتبرترین محیط‌های توسعه و ویرایش زبان سالیدیتی است. آزمودن کدها و حذف باگ‌ها از صرافی‌های ارز دیجیتال، جزو مراحل ضروری طراحی و ساخت قراردادهای هوشمند است.

بد نیست بدانید که زبان برنامه نویسی قراردادهای هوشمند در اتریوم یا همان سالیدیتی، یک تورینگ کامل است؛ بدین معنی که ماشین برنامه ریزی شده توسط زبان تورینگ کامل (Turing Complete) می‌تواند هر معمای پیچیده ای را حل کند. اما این زبان برنامه نویسی عاری از ایراد نیست که از جمله آن ها می‌توان به وجود حلقه های محدود و عدم تأیید رسمی اشاره کرد.

برای حل این دست مشکلات، نوعی زبان برنامه نویسی کد باز (Open Source) به نام پکت (Pact) به وجود آمده که با اینکه تورینگ ناقص است، مشکلات سالیدیتی که یک تورینگ کامل است را ندارد. از این زبان برنامه نویسی برای توسعه پلتفرم رمز ارزهایی مانند کادنا (KDA) استفاده شده است. برای آشنایی بیشتر با زبان برنامه نویسی پکت و ارز دیجیتال Kadena می توانید مقاله “آشنایی با توکن کادنا و بلاک چین KDA” را مطالعه نمایید.

برای فردی که دانش برنامه‌نویسی ندارد، اجرای مستقل قرارداد هوشمند بر بستر بلاک چین امکان‌پذیر نیست. برای رفع این مشکل، پلتفرم تخصصی اتریوم ایجاد شده است. این پلتفرم مشکل چگونگی ایجاد قراردادهای هوشمند که به معضلی جدید در صنایع مختلف تبدیل‌شده را برطرف می‌کند. شما برای کار با این پلتفرم و ایجاد قرارداد هوشمند، نیازی به دانش بلاکچین و کد نویسی قراردادهای هوشمند ندارید.

آینده قراردادهای هوشمند چطور ارزیابی می شود؟

با پیشرفت فناوری بلاک چین و سلب اعتماد هرچه بیشتر مردم نسبت به بانک ها و مؤسسات دولتی، اقبال عمومی به سیستم های پرداخت دیجیتال نوین و در نتیجه امور مالی غیر متمرکز (DeFi) افزایش یافته است. حال آنکه لازمه پیاده سازی دیفای، وجود اپلیکیشن های غیر متمرکز (DApps) است که با استفاده از قراردادهای هوشمند بر بستر شبکه بلاک چین (Blockchain) نوشته شده اند.

با روی کار آمدن اتریوم ۲ (ETH 2.0) به واسطه رخداد مرج اتریوم و جایگزینی مکانیسم اثبات کار (PoW) با اثبات سهام (PoS) در بلاک چین اتریوم، از آنجایی که استخراج جای خود را به استیک اتریوم داده است، کاربرد قراردادهای هوشمند افزایش چشمگیری داشته و در آینده نیز خواهد داشت.

آنچه باعث برتری قرارداد هوشمند (Smart Contract) نسبت به قرارداد سنتی (Traditional Contract) می‌شود، غیر قابل تغییر بودن شرایط توافق پس از امضای طرفین (به دلیل ذخیره شدن شرایط قرارداد روی بلاک چین)، خودکار سازی اجرای قرارداد و نیز دسترسی فوری همه شرکت کنندگان به نتایج قرارداد بلافاصله پس از اجرا است.