احتمالا در شبکه‌های اجتماعی، با پیام‌هایی مثل «بدون نیاز به دانش یا سرمایه‌ای خاص، در هر شهر و روستایی که هستید سودهای رویایی کسب کنید» و یا «با یک سرمایه‌گذاری کوچک، بیش از ۲۰ درصد سود دریافت کنید» روبهرو شده‌اید.
اما به‌راستی واقعیت پشت پرده این نوع سرمایه‌گذاری‌های رویایی و بدون ریسک چیست؟ پاسخ: طرح پانزی یا Ponzi Schemes، سرمایه گذاری‌ای با وعده سود ثابت و نجومی یا کلاهبرداری!
پیشینه کلاهبرداری پانزی در بازار ارزهای دیجیتال
کسب درآمد از راه خالی کردن جیب مردم یا به عبارتی کلاهبرداری، موضوع تازه یا جدیدی نیست و عمری به درازای تاریخ دارد. یکی از متداول‌ترین روش‌های رایج کلاهبرداری، مدل پانزی است و در حال حاضر تعداد طرح‌های پانزی (Ponzi Schemes) مرتبط با ارزهای دیجیتال به شدت در حال افزایش است. در این مقاله قصد داریم به معرفی این روش کلاهبرداری بپردازیم.
به دلیل نوسانات قیمت دلار طی سالهای اخیر و ثابت ماندن نرخ سود بانکی، مدل سرمایه‌گذاری پانزی یا بهتر بگوییم کلاهبرداری پانزی بسیار مورد توجه و اقبال قرار گرفته است.
نام این سرمایه‌گذاری از اسم «چارلز پانزی» یکی از بزرگترین کلاهبرداران تاریخ گرفته شده است؛ به این جهت که پانزی موفق شد با وعده دو برابر کردن سرمایه طی سه ماه (۱۰۰ درصد سود در ۹۰ روز)، بیش از ۲۰ میلیون دلار در آمریکا کلاهبرداری کند. پانزی این بازدهی را در شرایطی تبلیغ کرد که نرخ سود سالانه بانک‌های آمریکا در آن زمان تنها ۵٪ بود.
امروز نیز با توجه به سودهای چند هزار درصدی بعضی از رمز ارزها طی بازه های زمانی کوتاه و همچنین ناشناس ماندن تراکنش‌های بلاک چین، پای کلاهبرداران پانزی به حوزه ارزهای دیجیتال باز شده است. حتی می‌توان گفت ویژگی‌های بازار کریپتوکارنسی باعث شده است کار برای کلاهبرداران، راحت‌ترشود!
در این مقاله تلاش کرده‌ایم با معرفی خصیصه‌ها و مشخصات طرح پانزی، در شناخت این قبیل پروژه‌ها به کاربران کمک کنیم. اگر به تازگی وارد بازار ارز دیجیتال شده‌اید، تا انتهای مقاله همراه ما باشید تا با دام‌هایی که با استفاده از طرح های پانزی در گوشه‌وکنار بازار پهن شده‌اند آشنا شوید.
طرح پانزی یا Ponzi Scheme چیست؟
پانزی یک عملیات سرمایه‌گذاری کلاهبردارانه است که سود کلان و تضمین شده‌ای را در یک بازه زمانی کوتاه به سرمایه‌گذاران نوید می‌دهد.
به عبارت دیگر، طرح «پانزی» یک ترفند کلاهبرداری است که با تبلیغ پرداخت سودهای نجومی و تضمینی، سرمایه‌گذاران را به دام می‌اندازد. کلاهبرداران در این روش با وعده سودهای نامتعارف و تضمینی و رویای یک شبه پولدار شدن، مردم را فریفته و متقاعد می‌سازند تا دارایی و سرمایه خود را در اختیار آنها قرار دهند. در نهایت طراحان این کلاهبرداری پس از خالی کردن جیب قربانیان متواری می‌شوند.
در روزها و ماه‌های نخست پروژه های پانزی، برای جلب اعتماد و جذب افراد بیشتر، سود افراد واریز می‌شود. اما سود پرداخت شده به واسطه ترید یا سرمایه‌گذاری نیست! بلکه این پول از محل ورود سرمایه افراد جدید به سرمایه‌گذاران قبلی پرداخت می‌شود.
در حقیقت طرح Ponzi برای بقای خود، به جریان مداوم پول جدید نیاز دارد و با استفاده از همین روش سود سرمایه‌گذاران نسل اول را می‌پردازد. به همین دلیل است که شرکت‌های پانزی از تمام منابع خود برای جذب سرمایه‌گذار جدید استفاده می‌کنند. در نهایت زمانی‌که اضافه کردن سرمایه‌گذار جدید به سیستم سخت شد و یا تعداد زیادی از مشتریان برای نقد کردن سرمایه خود اقدام کردند، روند فروپاشی شرکت آغاز می‌شود.
برای اینکه طرح پانزی را بهتر درک کنید و با روال آن آشنا شوید، سناریو زیر را در نظر بگیرید:
کلاهبردار پانزی، یک سایت جعلی یا یک شرکت را راه‌اندازی می‌کند و به افراد ناآگاه وعده می‌دهد چنانچه پول خود را در اختیار ایشان قرار دهند، با مبالغ جمع‌آوری شده به سرمایه‌گذاری در بورس نیویورک، ترید ارزهای دیجیتال، ماینینگ (استخراج رمز ارزها) و مشابه این دست اقدامات مالی پرداخته و به سرمایه‌گذاران سودهایی نجومی همراه با ضمانت می‌پردازد.
کلاهبردار مشتریان را قانع می‌کند که این روش، یک سرمایه‌گذاری قانونی است و هیچ ریسکی سرمایه آنها را تهدید نمی‌کند.
در طرح پانزی، پرداخت سود غیرمنطقی و تضمینی وعده داده می‌شود.
نمونه‌ای واقعی از وعده‌های تبلیغاتی یک طرح پانزی را با هم بررسی می‌کنیم: چنانچه یک میلیون تومان در پروژه سرمایه‌گذاری کنید، شرکت با سرمایه‌گذاری این مبلغ در بازار رمز ارزها، طی سه روز کاری، ۳ میلیون تومان (۲۰۰ درصد) سود تضمینی می‌پردازد! معمولا نیز این سود در ابتدا پرداخت می‌شود و در نتیجه اعتماد سرمایه‌گذاران بیشتر جلب می‌شود.
البته عملا هیچ فعالیت سرمایه‌گذاری در کار نیست و تنها با پول مردم بازی می‌شود.
همانطور که پیشتر نیز گفته شد سود سرمایه‌گذاران اولیه از پول سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌شود.
معمولا با دریافت اولین سود، سرمایه‌گذاران وسوسه شده و سرمایه خود را افزایش می‌دهند. برخی از آنها حتی به یک تبلیغ‌کننده پرتلاش برای سیستم تبدیل شده و سعی می‌کنند دوستان و نزدیکان خود را وارد این طرح‌های پانزی کنند. معمولا افراد با دیدن رقم بالای سود در حساب خود طمع می‌کنند! و نه به سود و نه به سرمایه اولیه خود دست نمی‌زنند!
در انتها که سرمایه زیادی از قربانیان جمع‌آوری شد یا دیگر قربانی جدیدی وارد شرکت نشد، حساب کاربران به بهانه‌های مختلفی مسدود شده و واریز سود متوقف می‌شود. کلاهبردار نیز با پول‌های بادآورده پا به فرار می‌گذارد.
برای کلاهبرداری در بازارهای مختلف، قالب‌ها و اشکال متفاوتی از طرح‌های پانزی مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما همگی این طرح‌ها دارای خصوصیات مشترکی هستند که در ادامه به بررسی آنها می‌پردازیم.
طرح‌های پانزی چه ویژگی‌‌هایی دارند؟
بسیاری از طرح‌های پانزی دارای ویژگی‌های مشابهی هستند که در صورت توجه به آنها می‌توان از گرفتار شدن در دام کلاهبرداران ایمن ماند. این ویژگی‌ها همانند یک علامت هشدار در تشخیص انواع پروژه‌های کلاهبرداری به شما کمک می‌کنند.
ویژگی‌های مشترک کلاهبرداری به روش پانزی عبارتند از:
- وعده کسب سودهای نجومی در کوتاه‌‍ترین زمان
- تضمین سود قطعی بدون توجه به روند بازار
- تعلل در پرداخت به بهانه کسب سود بیشتر
- عدم ارائه توضیحات شفاف درباره جزئیات پروژه
بیشتر بخوانید: خصوصیات مشترک سایت های کلاهبرداری ارز دیجیتال و چگونگی تشخیص آن ها
هر یک از خصوصیات طرح پانزی در ادامه بیشتر شرح داده می‌شود.
تنها در یک شب ثروتمند شوید!
ویژگی اصلی طرح‌های پانزی، سودهای کلان و تضمینی است. توجه داشته باشید هر جا صحبت از سرمایه‌گذاری با سود چند برابری و آسان شد، بدون شک با یک پروژه کلاهبرداری روبهرو هستید. از خود بپرسید چطور می‌توان بدون هیچ ریسکی سود بیش از ده درصد در ماه را تضمین کرد؟ درحالیکه هیچ بازار مالی بدون ریسک وجود ندارد. بنابراین تردید کنید و محتاط تر عمل نمایید.
شما سود می‌کنید، حتی اگر روند بازار منفی باشد!
روند قیمت یک سرمایه‌گذاری اصولی و درست هم شامل صعود و هم نزول قیمتی است و در کنار روزهای مثبت، روزهای منفی را نیز تجربه می‌کند. فرقی ندارد صحبت از کدام بازار باشد! اگر یک پروژه سرمایه‌گذاری بدون توجه به شرایط بازار، دائما روند صعودی دارد و هر روز سود می‌دهد برای سرمایه‌گذاری روی آن تردید کنید چرا که.
اگر سود بیشتری می‌خواهید، در برداشت سرمایه‌تان بازنگری کنید!
یکی از فاکتورهای اعتبار‌بخش به سرمایه‌گذاری، میزان نقدشوندگی آن است. هر چه میزان نقدشوندگی یک سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، آن سرمایه‌گذاری معتبرتر است. بنابراین اگر به بهانه دریافت سود بیشتر؛ امکان نقد شدن دارایی از شما گرفته شود، به احتمال زیاد در دام یک طرح پانزی گرفتار شده‌اید.
سرمایه شما صرف توسعه اهداف ماورای طبیعی شده است!
به طور کلی طرح‌های پانزی در خصوص نحوه درآمدزایی و پرداخت سودهای نجومی، به صورت شفاف و کامل، توضیحی ارائه نمی‌کنند. برای مثال یک طرح پانزی از عناوین جذابی مانند «هوش مصنوعی»، «قرارداد هوشمند»، «معامله در بورس‌های خارجی» یا «استخراج ابری» برای سرمایه‌گذاری استفاد می‌کند. اما درباره چگونگی و نحوه کسب سود از این پروژه‌ها یا شیوه در امان ماندن سرمایه از نوسانات قیمتی بازار توضیحی ارائه نمی‌دهد.
بنابراین مادامی‌که نمی‌توانید اطلاعات کاملی درباره یک پروژه بدست آورید و یا ماهیت و هدف پروژه را به طور کامل درک نمی‌کنید، از سرمایه‌گذاری در آن پروژه خودداری کنید.
شاید کنجکاو باشید که پروژه‌های پانزی چگونه طرح‌های کلاهبرداری خود را پرزنت کرده و اعتماد کاربران را جلب می‌کنند؟ یکی از رایج ترین روش‌های مورد استفاده در این قبیل پروژه‌ها، سوء استفاده از اعتماد کاربران به صرافی‌های معتبر ارز دیجیتال است.
در ادامه این موضوع را بیشتر باز می‌کنیم.
سوء استفاده از نام صرافی‌های معتبر ارز دیجیتال
یکی از روش‌های مرسوم پروژه‌های کلاهبرداری پانزی، استفاده از نام و اعتبار شرکت‌های معتبر برای اعتبار بخشیدن به شرکت جعلی خود است. شرکت‌های متقلب خیلی راحت و یک شبه پلتفرم‌هایی جعلی با ظاهری جذاب راه‌اندازی کرده و بیشتر اوقات، مردم کشورهای آسیایی و فقیر دنیا را هدف قرار می‌دهند.
کلاهبرداران پانزی با علم به این که مردم این کشورها اکثرا فقیر هستند و اطلاعات کافی از بازارهای مالی ندارند، سودهای نامتعارف و تضمینی را در شبکه‌های اجتماعی یا ماهواره‌ای تبلیغ می‌کنند. سپس از مردم می‌خواهند مبلغ مشخصی (معمولا به دلار) از یک ارز مثل تتر را از طریق صرافی‌های معتبر داخلی خریداری کرده و به کیف پول صرافی جعلی منتقل کنند.
کاربران برای دریافت سود روزانه یا ماهانه باید تسک‌ها یا وظایف مشخصی را انجام دهند. به‌عنوان مثال، برخی از کاربران می‌خواهند برای مدت مشخصی ارز را در کیف پول صرافی نگه دارند؛ برخی دیگر ساعات مشخصی را تعیین کرده و از کاربران می‌خواهند با موجودی کیف پول، تعدادی از ارزهای تعیین شده توسط خودشان را خریداری کنند.
این طرح‌ها معمولا پس از مدتی، از کاربران می‌خواهند پروژه را به افراد جدید معرفی کنند و دریافت سود کاربران مشروط به معرفی عضو جدید می‌شود.
با گذشت زمان و پس از چندبار واریز سود، موجودی کیف پول برخی از کاربران یک شبه صفر شده و برای برخی دیگر به بهانه دریافت سود بیشتر قفل می‌شود!
برداشت سود برای عده‌ای دیگر هم مشروط به واریز مبالغ بیشتر شده و در واقع سود مشتری از همان پولی پرداخت می‌شود که در ابتدا سرمایه‌گذاری کرده و این در حالی است که مشتری حتی اصل پول خود را نیز دریافت نکرده است.
در این میان که کاربران سرگرم چالش برداشت سود یا اصل سرمایه خود هستند، طراحان اصلی زمان کافی برای فرار خود مهیا می‌کنند.
در ادامه دو پروژه کلاهبرداری پانزی از طریق ارزهای دیجیتال که کاربران داخلی را هدف قرار داده و توانستند چندین میلیون دلار کلاهبرداری کنند را معرفی می‌کنیم. توصیه می‌کنیم نحوه فعالیت این دو طرح پانزی را به دقت بررسی کرده و مطالعه آن را به دوستان خود نیز توصیه کنید.
نمونه طرح های کلاهبرداری پانزی از طریق رمز ارزها
همانطور که قبلا اشاره کردیم، کلاهبرداری پانزی سال‌هاست که وجود دارد و با گذشت زمان، ماهیت آن تغییری نکرده و صرفا روش‌های سنتی جای خود را به شیوه‌های نوین کلاهبرداری داده‌اند.
به همین جهت اگر با اساس کار این قبیل طرح‌ها آشنا شده و چند نمونه را بررسی کنید، احتمال اینکه در دام چنین پروژه‌هایی بیفتید، به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
در ادامه به معرفی دو پروژه کلاهبرداری پانزی با استفاده از ارز دیجیتال طی سال گذشته در ایران می‌پردازیم:
طرح پانزی qooJPN
در سالی که گذشت (۱۴۰۱) محتوای پیج‌ها و کانال‌های اینترنتی پر بود از نظرات افرادی که توانسته بودند با استفاده از طرح سرمایه‌گذاری qooJPN (گوچپن یا قوجپن)، سرمایه ۱۰ میلیون تومانی خود را به ۳۰ میلیون تومان افزایش دهند. این پروژه با تبلیغ «در عرض سه ماه سرمایه‌ات را ۳ برابر کن» در شبکه‌های اجتماعی، توانست از ایرانیان غرب کشور، حدود ۱۲۰ میلیون دلار کلاهبرداری کند.
پروژه گوچپن به‌عنوان یک طرح بازاریابی با هدف افزایش بازدید از محصولات فروشگاه‌های بزرگی مانند آمازون معرفی شد. برای سرمایه‌گذاری در این طرح، کاربر می‌بایست با استفاده از لینک دعوت فرد دیگری وارد وب سایت اصلی طرح شده و مراحل ثبت نام آن را تکمیل می‌کرد. در مرحله بعد یک حساب کاربری ایجاد کرده و آن را ۱۰۰ تتر شارژ می‌کرد. از آن پس کاربر می‌توانست با مشاهده تبلیغات درآمد کسب کند.
با واریز تتر سطح کاربری فرد به VIP تبدیل شده و با افزایش میزان واریز، سطح کاربری ارتقا یافته و سود دریافتی روزانه نیز افزایش می‌یافت. البته برای بعضی از سطح‌ها در این پروژه از کاربران واریز مبلغ بیشتر و همچنین جذب تعدادی زیرمجموعه فعال (۲ الی ۳۰ نفر با حداقل سرمایه ۱۰۰ دلار) درخواست می‌شد.
با سود کردن کاربران اولیه، پروژه گوچپن خیلی سریع بین مردم ایران محبوب شد. اما در نهایت پس از گذشت ۴ ماه از فعالیت و گسترش شبکه کلاهبرداری، طراحان اصلی این شبکه دستگیر شدند.
طرح پانزی صرافی بلم (Belem)
پلتفرم معاملاتی جعلی Belem.cc چندماه پیش، در اواخر دی ماه ۱۴۰۱ راه‌اندازی و پس از تنها ۶ هفته از دسترس خارج شد! اگرچه دست کلاهبرداران این پروژه خیلی سریع رو شد ولی متاسفانه بسیاری از هموطنان در دام این صرافی جعلی گرفتار شدند.
این شبکه با معرفی خود به‌عنوان یک صرافی بین‌المللی، مدعی ارائه خدمات به ایرانیان شد. این ادعا در شرایطی مطرح شد که کاربران ایرانی حوزه رمز ارزها تحت تحریم بوده و هیچ یک از صرافی‌های خارجی امکان ارائه خدمات به ایرانیان را نداشت و در صورت چنین اقدامی، حساب‌های خود صرافی مسدود می‌شد. اما صرافی بلم با استفاده از کارت ملی، احراز هویت می‌کرد و جالب‌تر آنکه واریز و برداشت ریالی داشت!
پلتفرم سرمایه‌گذاری بلم توسط تیم شبدر چهاربرگ با آدرس fourcloverworld.com که (خود وجود خارجی نداشت) راه‌اندازی شد. فعالیت اصلی این تیم جذب زیرمجموعه و به دنبال آن خرید و فروش ارزهای دیجیتال با مارکت کپ بسیار پایین بود.
این تیم شعار «دریافت بیش از ۳۰ درصد سود قطعی از طریق معرفی توکن‌های جدید» را در کانال‌های تلگرامی و پیج‌های زرد اینستاگرامی تبلیغ می‌کرد. البته بیشتر توکن‌های لیست شده در این صرافی حتی وجود خارجی نداشت و صرفا یک نمودار ساختگی برای آنها به نمایش گذاشته می‌شد. صرافی Belem همچنین مدعی کسب سود با استفاده از سیگنال‌های پامپ و دامپ بود و از کاربران می‌خواست در ساعاتی مشخص برای خرید یا فروش ارزهای مشخص شده از سوی صرافی اقدام کنند.
اوایل همه چیز خوب به نظر می‌رسید! سود کاربران پرداخت می‌شد و درخواست‌های برداشت به صورت مرتب تکمیل می‌شد. اما طولی نکشید که صرافی برداشت سرمایه کاربران را منوط به دعوت مردم و جذب زیرمجموعه توسط آنها کرد، آن هم در پوشش خیریه!
بازار کریپتوکارنسی به خودی خود با ریسکهای فراوانی همراه است؛ بر خلاف مبادلات ارزهای فیات مثل دلار یا ریال که امکان رهگیری تراکنش‌ها و پیگرد قانونی کلاهبرداران در آن فراهم است، معامله گران بازار ارزهای دیجیتال با هویتی نامعلوم و تراکنش‌هایی غیر قابل رهگیری فعالیت می‌کنند.
بنابراین اگر به دنبال کسب سود از این بازار پر ریسک هستید بهتر است پیش از هر چیز راجع به ریسکهای سرمایه گذاری در بازار رمز ارزها تحقیق کرده، پروژه مورد نظر را آنالیز کنید و در نهایت برای سرمایه‌گذاری اقدام نمایید.
لیست سایت های کلاهبرداری ارز دیجیتال
برای مشاهده لیست سایت های کلاهبرداری داخلی و خارجی حوزه ارزهای دیجیتال و نیز دیگر حوزه های مالی و ترید، می توانید به این مقاله مراجعه نمایید. در مقاله مذکور، علاوه بر معرفی لیست جامعی از سایت های اسکم، روش های تشخیص سایت های کلاهبرداری و ویژگی های آن ها نیز معرفی شده اند.
جمع‌بندی
متاسفانه روش‌های کلاهبرداری پانزی بسیار متنوع و گسترده است و امکان معرفی همه موارد در یک مطلب نیست. در این نوشتار سعی کردیم با توضیح جامع طرح پانزی (Ponzi Scheme)، سیگنال‌های هشدار این ترفند کلاهبرداری را به شما معرفی کنیم.
یادآوری می‌کنیم تمام پروژه‌های سرمایه‌گذاری با وعده سود کلان و آسان (مانند صرافی‌های جعلی، پکیج‌های آموزشی، پروژه‌های نامعتبر و …) کلاهبرداری پانزی هستند. این کلاهبرداری با توجه به فشار مضاعف اقتصادی این روزها و تمایل کاربران برای کسب درآمد دلاری، با روش‌ها و ترفندهای مختلف در کمین سرمایه ایرانیان است.
در انتها باید بگوییم اگرچه بازار رمز ارزها، سرمایه‌گذاری پانزی نیست اما گرفتار شدن در دام کلاهبرداران این بازار بزرگ بسیار راحت است. مجددا تاکید می‌کنیم قبل از هرگونه سرمایه‌گذاری در انواع پروژه‌های حوزه ارز دیجیتال، حتما نقشه راه و وایت پیپر پروژه مورد نظر را به دقت مطالعه کرده و درباره اکوسیستم پروژه تحقیقات کامل انجام دهید. برای خرید و فروش رمز ارز مورد نظر نیز حتما از طریق یک صرافی ارز دیجیتال معتبر اقدام کنید.
مطالعه مقاله “راهنمای جامع سرمایه گذاری در بازار ارزهای دیجیتال” منتشر شده در آکادمی آموزشی صرافی بیت میت نیز می‌تواند به شما اطلاعات بسیار کاملی در زمینه چگونگی ورود به بازار و ریسکهای پیش روی معاملات، بدهد. لینک مطلب
شما هم اگر تجربه‌ای در زمینه کلاهبرداری از طریق طرح‌های پانزی دارید، آن را از طریق بخش نظرات انتهای مقاله با ما در میان بگذارید تا از وارد آمدن ضررهای مالی هنگفت به سایر کاربران جلوگیری کنیم.
