تاریخچه متاورس؛ سیر تکامل متاورس از آغاز تاکنون

در چند سال گذشته، متاورس (Metaverse) هم در صنعت کریپتو و هم در دنیای فناوری به یک موضوع پرطرفدار تبدیل ‌شده است. زمانی که صحبت از سرگذشت متاورس می‌شود، بسیاری از مردم به یاد فیلم «Ready Player One» می‌افتند. بااین‌وجود، بخش عمده‌ای از متاورس ارزش بسیار فراتر و سودمندتری نسبت به حوادث این فیلم دارد.

گذشته و آینده یک زنجیره بدون شروع و پایان هستند. در هر دوره‌ای می‌توانیم به‌راحتی ببینیم که پیشرفت‌های امروز و روندهای آینده چگونه بر چارچوب اکتشافات قبلی ساخته می‌شوند. سیر پیشرفت متاورس یا فراجهان نیز به همین شکل و شامل مجموعه‌ای به ‌هم ‌پیوسته از وقایع تاریخی است.

در زمان حال، متاورس از جهات مختلفی مهم است. این فناوری راهی برای برقراری ارتباط مجازی بین انسان‌ها در هر نقطه از جهان مهیا می‌کند. علاوه بر این، متاورس از یک اقتصاد مجازی کامل پشتیبانی می‌کند که کاربران آن می‌توانند از فعالیت‌های متعددی نظیر ایجاد کسب‌وکار، شبکه‌سازی با دیگران و میزبانی گردهمایی‌های خانوادگی و کاری بهره‌مند شوند. آگاهی از سرگذشت متاورس می‌تواند ورود به این دنیای بزرگ و بهره‌مندی از امکانات آن را آسان‌تر کند.

متاورس چیست؟

برای درک هرچه بهتر متاورس (Metaverse)، مطلب را با یک مثال شروع می‌کنیم؛ فرض کنید مقابل مانیتور خود نشسته یا گوشی هوشمندتان را در دست گرفته و مشغول گشت‌وگذار در اینترنت هستید؛ در حقیقت هیچ تفاوتی بین این دو وجود ندارد؛ چون شما صرفاً در حال تماشای اینترنت هستید!

اما اگر اینترنت به موجودی زنده تبدیل ‌شده یا در قالبی سه ‌بعدی در دسترس قرار گیرد، آیا بازهم تعامل شما با فضای مجازی تنها محدود به تماشای آن خواهد بود؟ احتمالاً پاسخ شما منفی است؛ چون ارتباط انسان با موجود زنده یا فضای سه‌بعدی متفاوت از صرفاً تماشای تصویر نمایش داده ‌شده روی مانیتور خواهد بود؛ نام این دنیای سه‌بعدی مجازی متاورس است.

ازنظر فنی، متاورس یک فضای اشتراکی مجازی جمعی است که با همگرایی واقعیت فیزیکی و دیجیتالی ایجاد شده است. متاورس مستقل از دستگاه‌های گوناگون، یا متعلق به یک فرد خاص نیست. این فناوری یک اقتصاد مجازی مستقل است که توسط ارزهای دیجیتال و توکن‌های غیرقابل‌معاوضه (NFTs) فعال می‌شود.

به‌عنوان یک نوآوری ترکیبی، متاورس‌ها به فناوری‌ها و روندهای گوناگونی نیاز دارند تا سیر پیشرفت و تکامل خود را طی کنند. برخی از این روندهای کمک‌کننده شامل واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR)، سبک‌های کاری انعطاف‌پذیر، نمایشگرهای روی سر (HMD)، ابر AR، اینترنت اشیا (IoT)، اتصالات ۵G، هوش مصنوعی (AI) و محاسبات فضایی هستند.

ریشه اصطلاح Metaverse

بر اساس اطلاعات لغت‌نامه‌های معتبر انگلیسی، متاورس در داستان‌های علمی-تخیلی به معنی شبیه‌سازی کامپیوتری مشترک، واقع‌گرایانه و همه‌جانبه از دنیای واقعی با دیگر جهان‌های ممکن است. افراد در این دنیا به‌عنوان یک آواتار دیجیتالی شرکت می‌کنند.

نیل استفنسون (Neal Stephenson) اصطلاح متاورس را ابداع کرد و برای نخستین بار در رمان خود با نام «Snow Crash» به کار برد. این رمان که در سال ۱۹۹۲ منتشر شد، جهانی را روایت می‌کند که توسط کامپیوترها ایجاد شده است.

آگاهی از این اصطلاح در ۲۹ اکتبر ۲۰۲۱ با تغییر نام فیس‌بوک (Facebook) به متا (Meta) افزایش یافت. پس ‌از این تغییر نام، مارک زاکربرگ (Mark Zuckerberg) -مدیرعامل فیس‌بوک- ویدئویی را منتشر کرد و در آن گفت: «متا از کله یونانی فراتر آمده است». این گفته اساساً درست است و از منظر ریشه‌شناسی کلمات، متا در یونانی به معنی «بعد» است. بنابراین متاورس به‌طور دقیق دلالت بر جهان یا مفهومی دارد که برای فراتر رفتن از آن و رسیدن به قلمروهای جدید، به جهان «واقعی» نیاز دارد.

تقویم زمانی و سیر پیشرفت متاورس

سرگذشت متاورس مراحل تکامل زیادی را پشت سر گذاشته و هرکدام از این مراحل توانسته فراجهان را به واقعیت دیجیتالی که امروزه تجربه می‌کنیم نزدیک‌تر کند. حتی با نهایت دقت، تعیین دقیق تمام نقاط عطف و نقطه شروع تاریخچه متاورس بسیار مشکل است. بااین‌حال، ما سعی کرده‌ایم مهم‌ترین نقاط عطف حیاتی شکل‌گیری متاورس را با تقریبی بسیار نزدیک به واقعیت ارائه دهیم.

۱۹۳۸: استفاده از واژه واقعیت مجازی

یکی از قدیمی‌ترین نقاط عطف سرگذشت متاورس، اشاره دقیق آنتونین آرتو (Antonin Artaud) -شاعر و نمایشنامه‌نویس فرانسوی- به واژه واقعیت مجازی در مجموعه مقالات، تئاتر و دوگانه خود است. او دیدگاهی را ترسیم می‌کند که چگونه شخصیت‌ها، اشیا و تصاویر را می‌توان برای خلق جهان‌های غنی؛ غوطه‌ور، هماهنگ و یکپارچه کرد.

۱۹۶۲: ساخت ماشین سنسوراما

سنسوراما (Sensorama) نام ماشینی است که مورتون هیلیگ (Morton Heilig) -فیلم‌ساز آمریکایی- در سال ۱۹۶۲ ساخت. این ماشین تجربه موتور سواری در شهر نیویورک را با استفاده از یک فیلم سه‌بعدی، صندلی ارتعاشی، پنکه و انواع رایحه‌ها شبیه‌ سازی می‌کند.

جان لیکاتا (John Licata) -معاون رئیس‌جمهور و استراتژیست ارشد پیش‌بینی نوآوری- می‌گوید: «سنسوراما تا حد زیادی پیشرفت نهایی بود که زمینه را برای ایجاد محیط مجازی فراگیر ایجاد کرد». بسیاری از کارشناسان، این دستگاه را از اولین نمونه ماشین‌های واقعیت مجازی می‌دانند.

۱۹۶۸: ساخت فیلم «۲۰۰۱: ادیسه فضایی»

استنلی کوبریک (Stanley Kubrick) -فیلم‌ساز سرشناس آمریکایی- فیلمی تحت عنوان ۲۰۰۱: A Space Odyssey را در ۲ آوریل ۱۹۶۸ اکران کرد که در آن محیطی شبیه به متاورس به تصویر کشیده شده بود. در این فیلم، فضانوردی به نام دکتر دیو بومن تجربه‌ای روان‌گردان را پشت سر می‌گذارد و خود را در یک متاورس و دنیایی سه‌بعدی و روی جهان حقیقی می‌بیند. بینندگان این فیلم می‌توانند تصمیم بگیرند که هر سکانس در کدام جهان اتفاق می‌افتد؛ متاورس یا حقیقی!

این فیلم همچنین به این نظریه هم اشاره دارد که جهان حقیقی ما ممکن است یک متاورس باشد.

۱۹۷۳: ایجاد اولین دنیای مجازی

در ادامه بررسی سرگذشت متاورس و سیر پیشرفت این جهان به Maze War می‌رسیم که اولین دنیای مجازی شناخته‌ شده در قالب بازی است. این بازی در شبکه‌ای از کامپیوترهای یونیکس (Unix) انجام شد و به کاربران اجازه داد تا باهم در یک محیط مجازی تعامل داشته باشند.

بعضی از نسخه‌های امروزی و جدیدتر این بازی عبارت هستند از: Second Life، World of Warcraft، Minecraft و Fortnite. در حال حاضر این بازی‌ها به بخشی از جامعه تبدیل ‌شده‌اند و برخی از افراد از طریق فعالیت‌های درون بازی امرار معاش می‌کنند.

آینده متاورس چگونه پیش بینی می شود؟

سرگذشت متاورس نشان‌دهنده روند صعودی و رو به پیشرفت این فضای اشتراکی در گذر زمان است. با نگاهی دقیق به سیر پیشرفت متاورس متوجه می‌شویم که با نزدیک شدن به سال‌های اخیر، سرعت رشد و توسعه آن به‌شدت افزایش پیدا کرده است.

فناوری‌هایی که متاورس را ایجاد می‌کنند در چند دهه اخیر در حال ‌توسعه هستند. بسیاری از این فناوری‌ها دید ما را در مورد آنچه در آینده رخ خواهد داد، باز کرده‌اند. با این ‌حال به‌منظور بهبود زیرساخت‌ها و خدمات دنیای متاورس، به تلاش و کار زیادی نیاز است. پیدا کردن راهی به‌منظور ایجاد و پشتیبانی از دوقلوهای دیجیتال پیچیده‌تر نیز به افراد متخصص، طراحی و آزمایش‌های بیشتری نیاز دارد.

Maillard در این رابطه می‌گوید: «متاورس صنعتی گام بعدی خواهد بود. مکانی برای همکاری که در آن تجربه همه‌جانبه و تعاملات در زمان واقعی موجب آسان شدن خلق محصولات نوآورانه و افزایش سرعت معرفی تا ورود ایده به بازار می‌شوند».

سایر فناوری‌های متاورس مهم نظیر واقعیت توسعه‌یافته (ER)، هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، موتورهای سه‌بعدی، رایانش مرزی و اتصال ۵G همچنان بهبود خواهند یافت. امانوئل ریوت (Emmanuelle Rivet) -نایب‌رئیس PwC- در مورد آینده متاورس گفت: «از بسیاری جهات، آینده اینجاست. متاورس تکامل و همگرایی فناوری‌هایی است که امروزه کسب‌ و کارها در حال استفاده و آزمایش آن‌ها هستند».