شاخص ترس و طمع کریپتو؛ نحوه محاسبه و روش استفاده

حتما تا به امروز با شرایطی رو به رو شده اید که در آن بازار دچار تلاطم شدید بوده و واکنش های هیجانی از خود نشان دهد؛ در مواجهه با این شرایط معمولا کاربران به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول دچار ترس (Fear) و عده ای دیگر دچار طمع (Greed) می‌شوند؛ به عبارت دیگر بازار با دو احساس قالب درگیر است؛ ترس و طمع.

برای اندازه گیری میزان این هیجانات، شاخصی به نام ترس و طمع (Fear and Greed Index) طراحی شده است که در سنجش میزان واکنش های شدید به معامله گران کمک می‌کند.

برای درک بهتر، موضوع را با یک مثال توضیح می‌دهیم. در ماه می سال ۲۰۲۲ رمز ارز ترا لونا (Terra-LUNA) به دلیل افت قیمت ناگهانی استیبل کوین شبکه ترا (UST) دچار ریزش قیمت شدیدی شده و به ترند یک شبکه های خبری و اجتماعی ارزهای دیجیتال بدل شد. کاهش قیمت شارپ دو ارز LUNA و UST ترس زیادی در دل سرمایه گذاران و هولدرهای این دو رمزارز انداخته و منجر به فروش های هیجانی از جانب کاربران گردید. درباره علت ریزش لونا و پیش بینی آینده آن بیشتر بخوانید.

در این مقاله شاخص ترس و طمع معرفی شده و به چگونگی پیدایش اولیه آن در بازار سهام پرداخته می‌شود. در ادامه نیز شاخص ترس و طمع بیت کوین بررسی می‌شود و به نحوه محاسبه و استفاده آن در وبسایت Alternative.me پرداخته می‌شود. در آخر نیز پرسشی اساسی در مورد این شاخص پاسخ داده می‌شود.

تعریف کلی شاخص ترس و طمع

یکی از ابزارهای مورد استفاده تحلیلگران برای سنجش بازار، شاخص ترس و طمع (Fear and Greed Index) است. در تعریف این شاخص فرض بر این است که ترس بیش از حد میان سرمایه گذاران می‌تواند منجر به معامله یک سهم بسیار کمتر از ارزش ذاتی و طمع بیش از حد می‌تواند باعث معامله سهم و افزایش قیمت آن بسیار بیشتر از ارزش ذاتی شود.

از آنجایی که ابداع گر اولیه شاخص ترس و طمع، CNNMoney بوده است، اگر قصددارید از نمودارهای Fear and Greed Index در مقالات خود استفاده نمایید، می توانید برای مشاهده و دانلود آن ها، از طریق این لینک اقدام کنید.

در صورت دانلود نمودارهای شاخص ترس و طمع CNN، انتظار مشاهده چنین تصاویری را داشته باشید.

این شاخص که مربوط به بازار سهام است توسط CNNMoney بر اساس ۷ فاکتور مختلف و با هدف اندازه گیری دو احساس اصلی ترس و طمع طراحی شده است. فاکتورهای تشکیل دهنده شاخص طمع و ترس بازار سهام بر اساس داده های ارائه شده در سایت CNNMoney عبارتند از:

• حرکت قیمت سهام (Stock Price Momentum)
• قدرت قیمت سهام (Stock Price Strength)
• وسعت قیمت سهام (Stock Price Breadth)
• قراردادهای اختیار معامله خرید و اختیار معامله فروش (Put and Call Options) 
• تقاضا برای اوراق قرضه با ریسک بالا (Junk Bond Demand)
• نوسانات بازار (Market Volatility)
• میزان تقاضا برای سرمایه گذاری های مطمئن (Safe-Haven Demand)

سرمایه گذاران زیادی بر اساس این شاخص نسبت به انجام یا عدم انجام معاملات تصمیم گیری می‌کنند آنچنان که افزایش میزان طمع (بالا رفتن عدد شاخص)، منجر به بروز احساسی به نام FOMO میان سرمایه گذاران می‌شود. 

FOMO که مخفف عبارت The Fear of Missing Out است را می‌توان ترس عقب افتادن از دیگران دانست در حالی که آن ها به تفریح و زندگی خوب مشغولند ولی شما خیر! این احساس که عموماً به واسطه شبکه های اجتماعی مثل فیس بوک و اینستاگرام به وجود می‌آید می‌تواند به عزت نفس فرد لطمه وارد کند.

در روند معاملات نیز فومو (FOMO) می‌تواند منجر به اتخاذ تصمیمات ناگهانی شود بطوریکه کاربران با مشاهده روند سبز بازار احساس می‌کنند در حال از دست دادن فرصت کسب سود هستند پس به خرید هرچه بیشتر سهام اقدام می‌کنند؛ در طرف مقابل نیز اگر بازار روندی قرمز را در پیش گرفته باشد حس می‌کنند در صورت تعلل، ضرر هنگفتی را متحمل خواهند شد بنابراین نسبت به فروش هیجانی سهام خود اقدام می‌کنند.

خریدهای هیجانی، خود منجر به افزایش قیمت سهام و معامله آن بسیار بیشتر از ارزش واقعی و فروش های هیجانی باعث کاهش قیمت سهام و معامله آن کمتر از ارزش واقعی می‌گردند.

نمودار شاخص ترس و طمع (Fear and Greed Index) را می‌توان اینگونه تحلیل کرد:

هرچه عدد شاخص پایین تر باشد، ترس شدیدتری میان سرمایه گذاران حاکم است به این معنی که سهام مورد نظر کاربران در حال معامله با ارزشی کمتر از مقدار واقعی خود بوده و فرصت خوبی برای خرید، سرمایه گذاری و کسب سود بیشتر از آن سهم است.

در طرف دیگر، بالا رفتن عدد شاخص، نمایانگر ایجاد طمع شدید میان کاربران و معامله سهام با قیمتی بسیار بالاتر از ارزش واقعی است؛ این شرایط نشان دهنده فرصت مناسبی برای فروش سهام و خروج از بازار است.

ایده طمع و ترس با جمله معروفی از وارن بافت (Warren Buffett)، سرمایه گذار معروف آمریکایی، مطابقت دارد که معتقد بود “وقتی دیگران حریص هستند بترسید و زمانی که دیگران می‌ترسند حریص باشید“.

اما چگونه می‌توان از شاخص ترس و طمع برای سنجش قیمت منصفانه بازارها استفاده کرد؟ 

برای پاسخ به این سوال باید گفت سرمایه گذاران می‌توانند از چرخش احساسات بازار سهام از ترس به طمع برای پیش بینی جهت آینده بازار بهره ببرند؛ بدین معنا که Fear and Greed Index رفتاری مشابه یک فشار سنج دارد که به عنوان یک ابزار مخالف عمل می‌کند؛ هرچه فشار خرید بیشتر باشد، فرصت مناسب تری برای فروش سهام است و در سوی دیگر هرچه فشار فروش بیشتر باشد زمانی مناسب تر برای خرید سهام است.

شاخص ترس و طمع ارز دیجیتال چیست؟

شاخص طمع و ترس در بازار ارزهای دیجیتال، بسیار شبیه فرآیند موجود در بازارهای سنتی تر مثل سهام، ارز و کالا است بدین معنی که ترس بیش از حد موجب فرار سرمایه گذاران از بازار می‌شود و قیمت رمز ارز را کاهش می‌دهد؛ در طرف مقابل نیز حرص و طمع کاربران حباب هایی در بازار کریپتو ایجاد می‌کند که منجر به افزایش قیمت ارز دیجیتال می‌شود.

شاخص ترس و طمع کریپتو پس از بررسی و آنالیز فاکتورهای مختلف می‌تواند در بازه های زمانی روزانه، هفتگی، ماهانه و سالانه اندازه گیری شود تا عددی در بازه ۰ تا ۱۰۰ را تولید کند. این شاخص هرچقدر به ۰ نزدیک تر باشد نشان دهنده ترس بیشتر معامله گران بازار کریپتوکارنسی و فروش هیجانی ارزهای دیجیتال است و هرچه به ۱۰۰ میل کند انتظار می‌رود که مردم با طمع شدیدتری دست به خرید رمز ارزها بزنند.

وب‌سایت های مختلفی وجود دارند که شاخص طمع و ترس ارزهای دیجیتال را در اختیار کاربران قرار می‌دهند؛ در این راستا سایت Alternative.me معتبرترین رفرنس برای بررسی این شاخص به حساب می‌آید. این سایت تاکنون شاخص Fear and Greed را تنها برای بیت کوین (BTC) ارائه می‌دهد اما قصد دارد به زودی شاخص های جداگانه ای را برای توکن های معروف دیگر ارائه کند.

شاخص ترس و طمع کریپتو از ابتدا تاکنون

سایت Alternative با هدف گردآوری آرشیو کاملی از داده های شاخص ترس و طمع از زمان معرفی تاکنون، در سایت خود نموداری را آماده و در دسترس قرار داده است که حاوی داده های Fear and Greed Index از ابتدای سال ۲۰۱۸ تاکنون است. مشابه تصویر زیر

همانطور که در نمودار دیده می شود، اندیکاتور ترس و طمع در ۲۲ آگوست ۲۰۱۹، در محدوده ترس بسیار شدید و عدد ۵ و در ۳۱ دسامبر ۲۰۲۰ در محدوده طمع بسیار شدید و عدد ۹۵ قرار داشته است.

سایت های دیگری نظیر Btctools.io نیز به ارائه شاخص ترس و طمع مربوط به بیت کوین می‌پردازد.

شاخص ترس و طمع بیت کوین 

نحوه عملکرد و تعریف شاخص ترس و طمع بیت کوین نیز عیناً مشابه شاخص Fear and Greed بازار سهام است بطوریکه با پایین آمدن این عدد و نزدیک تر شدن هرچه بیشتر آن به ۰، ترس بیشتری در بازار حکمفرما بوده و عده بیشتری از کاربران تمایل به فروش رمز ارزهای خود دارند؛ این شرایط فرصت مناسبی برای خرید و سرمایه گذاری در بازار کریپتوکارنسی تلقی می‌شود.

بیشتر بخوانید: بیت کوین (BTC) چیست؟ آن چه باید پادشاه ارزهای دیجیتال بدانید

در طرف مقابل، هرچه میزان شاخص بالاتر بوده و به ۱۰۰ میل کند، طمع بیشتری بر بازار حاکم بوده، فشار خرید بالاتر است؛ این شرایط را می‌توان فرصت مناسبی برای فروش رمزارزهای خریداری شده دانست.

بالا بودن میزان طمع (نزدیک شدن شاخص به عدد ۱۰۰) احتمال ریزش بازار و معکوس شدن قیمت ها را افزایش می‌دهد چرا که ارزها با قیمتی بیش از ارزش واقعی خود در حال معامله هستند. از سویی دیگر، پایین بودن شاخص طمع و ترس (میل به عدد ۰)، می‌تواند نشانه ای از صعود احتمالی و افزایش قیمت ها در نظر گرفته شود چرا که ارزها با رقمی کمتر از ارزش واقعی خود در حال معامله هستند.

نحوه محاسبه Fear and Greed Index

وبسایت Alternative.me در محاسبه شاخص ترس و طمع بیت کوین از مفاهیم مشابهی با وبسایت CNNMoney استفاده می‌کند با این تفاوت که از متغیرهای متفاوتی برای اندازه گیری این شاخص بهره می‌برد. این سایت از ۶ فاکتور برای اندازه گیری شاخص طمع و ترس بیت کوین استفاده می‌کند که در ادامه در این باره بیشتر توضیح خواهیم داد. 

از آنجا که عده ای از تحلیلگران معتقدند این شاخص تنها برای یافتن زمان مناسب ورود به بازار کاربرد دارد، توجه به عنصر زمان در محاسبه شاخص ترس و طمع کریپتو از اهمیت بالایی برخوردار شده است. در نتیجه در رویکردی مشابه با وبسایت CNNMoney، این شاخص در وبسایت Alternative.me نیز هر ۸ ساعت به روز رسانی می‌شود.

در محاسبه شاخص ترس و طمع بیت کوین، هر یک از ۶ فاکتور تاثیرگذار بطور جداگانه و در بازه ۰ تا ۱۰۰ اندازه گیری شده و میزان انحراف از میانگین هر عامل بررسی می‌شود؛ سپس به هر فاکتور وزن مشخصی داده شده و شاخص نهایی ترس و طمع بصورت میانگینی از فاکتورهای موثر با در نظر گرفتن وزن هرکدام، محاسبه و اعلام می‌گردد.

عوامل تأثیرگذار در شاخص ترس و طمع عبارتند از:

• نوسانات بازار

• مومنتوم و حجم معاملات

• شبکه های اجتماعی

• تسلط بیت کوین

• گوگل ترندز

• نظرسنجی ها

هر یک از عوامل شش گانه موثر در اندازه گیری شاخص ترس و طمع کریپتو در ادامه بیشتر شرح داده می‌شوند.

نوسانات (Volatility) – وزن: ۲۵ درصد

این عدد از مقایسه میزان کاهش ارزش بیت کوین نسبت به میانگین کاهش قیمت این ارز در بازه های زمانی ۳۰ و ۹۰ روزه به دست می‌آید. هرچه میزان نوسان بیشتر باشد، ترس بیشتری بر بازار حاکم است.

بخشی از نوسانات بازار همواره ناشی از صعود یا نزول قیمت بیت کوین به عنوان تاثیرگذارترین رمز ارز است؛ بخشی دیگر اما می تواند به واسطه رخدادهای روزانه مارکت باشد. مثلا در نوامبر ۲۰۲۲ و در پی کلاهبرداری صرافی ارز دیجیتال FTX و سام بنکمن فرید مدیرعامل این صرافی، بازار کریپتو دچار ترس شدید شده و شاخص ترس و طمع وارد محدوده کمتر از ۲۴ شد.

اخبار و اتفاقات بازار کریپتو همواره نقش مهمی در تعیین شاخص طمع و ترس بیت کوین داشته و خواهند داشت.

حجم معاملات (Momentum/Volume) – وزن: ۲۵ درصد

برای اندازه گیری این متغیر، حجم معاملات فعلی بیت کوین با میانگین های معاملاتی ۳۰ و ۹۰ روزه این ارز مقایسه شده و بصورت عددی بین ۰ تا ۱۰۰ اعلام می‌شود. در همین راستا اگر خریدی با حجم بالا در بازه روزانه اتفاق بیفتد، شاخص کلی ترس و طمع بالاتر رفته و به سمت طمع بیشتر حرکت می‌کند.

شبکه های اجتماعی (Social Media) – وزن: ۱۵ درصد

برای بررسی فاکتور شبکه های اجتماعی، توجه به مکالمات کاربران و عموم مردم در رابطه با بیت کوین بر بستر رسانه های اجتماعی مختلف، بطور خاص Twitter، از اهمیت بالایی برخوردار است. 

در این راستا برای سنجش شاخص Social Media، میزان منشن شدن و هشتگ های مرتبط با بیت کوین با میانگینی از سوابق پیشین این عوامل مقایسه می‌شود. افزایش میزان منشن و استفاده از هشتگ ها نشان دهنده افزایش میزان مشارکت در بازار و در نتیجه رشد خروجی ایا شاخص است.

بد نیست بدانید که در حال حاضر وبسایت Alternative.me در حال آزمایش این روش در Reddit نیز است.

تسلط بیت کوین بر بازار (Dominance) – وزن: ۱۰ درصد

در این فاکتور، سهم بیت کوین از بازار کریپتوکارنسی در برابر سایر ارزهای دیجیتال اندازه گیری و مقایسه می‌شود. تا زمانی که Bitcoin بر بازار ارزهای دیجیتال مسلط باشد، کاربران از سرمایه گذاری در آلت کوین ها هراس دارند و ترس بیشتری بر بازار حاکم است.

در مقابل اما، با کاهش دامیننس بیت کوین، سرمایه بیشتری وارد آلت کوین ها شده و بازار شجاعانه و با حرص بیشتری عمل می‌کند.

داده های گوگل ترندز (Trends) – وزن: ۱۰ درصد

گوگل ترندز برای تجزیه و تحلیل عبارات و کوئری های مرتبط با بیت کوین استفاده می‌شود. هرچه میزان جستجو برای عبارات مرتبط با BTC بیشتر باشد، اقبال عمومی به سرمایه گذاری در بازار ارزهای دیجیتال رو به افزایش است. هرچه مقدار این عامل بالاتر باشد، طمع بیشتری بر بازار کریپتوکارنسی حاکم است.

نظرسنجی ها (Surveys) – وزن: ۱۵ درصد؛ تقریباً متوقف شده است

در بررسی این شاخص که بصورت نظرسنجی های گسترده هفتگی بین ۲ تا ۳ هزار شرکت کننده در سطح بازار صورت می‌گرفت، میزان اشتیاق و احساسات سرمایه گذاران بررسی می‌شد و بالاتر بودن اشتیاق نشان دهنده حرکت بازار به سمت طمع بیشتر بود.

این روش توسط وبسایت Strawpoll.com که خود یک زیرمجموعه از Alternative.me است، طراحی و مورد استفاده قرار می‌گرفت اما مدتی است که این فاکتور کنار گذاشته شده و هیچ اشاره ای به شروع دوباره آن نیز نشده است.

روش استفاده از شاخص ترس و طمع

هدف از طراحی Fear and Greed Index، یافتن زمان مناسب برای ورود و سرمایه گذاری در بازار است و نباید از آن به عنوان ابزاری برای تحقیق بازار استفاده کرد.

برای درک بهتر، مطلب را با یک مثال ادامه می‌دهیم؛ فرض کنید شاخص ترس و طمع کریپتو عدد بالایی مانند ۹۰ را نشان دهد؛ در این شرایط می‌توان گفت Bitcoin بیش از حد ارزش گذاری شده است و باید احتمال داد سرمایه گذاران با مشاهده شاخص کنونی قبلاً اقدام به فروش ارزهای دیجیتال خود کرده اند. 

برای استفاده از شاخص ترس و طمع می‌توان آن را به ۴ ربع به صورت زیر تقسیم کرده و تحلیل کرد:

• ۲۴ – ۰ (ترس شدید)

بازه ۰ تا ۲۴ نشان دهنده این است که بازار در ترس شدیدی فرو رفته و نگرانی شدیدی میان سرمایه گذاران حاکم است. از آنجایی که ترس زیاد منجر به حرکت شارپ قیمت ها به سمت پایین می‌شود می‌توان آن را فرصت مناسبی برای خرید، قبل از حرکت مجدد قیمت ارزها به سمت بالا در نظر گرفت.

• ۴۹ – ۲۵

از آنجایی که بازه ۲۵ تا ۴۹ در محدوده ترس بازار قرار دارد، همچنان ارزها با قیمت پایینی معامله شده و ترس از طمع بیشتر است بنابراین همچنان می‌تواند فرصت مناسبی برای ورود و سرمایه گذاری در بازار کریپتو باشد.

• ۷۴ – ۵۰

در بازه ۵۰ تا ۷۴، ترس در حال جایگزینی با طمع است و حجم خرید ارزهای دیجیتال در حال افزایش بوده و به طبع آن قیمت رمز ارزها نیز روندی صعودی را در پیش گرفته است.

• ۱۰۰ – ۷۵ (طمع شدید)

قرار گرفتن شاخص ترس و طمع در بازه ۷۵ تا ۱۰۰ نشان دهنده روند رو به رشد طمع میان سرمایه گذاران و حریص شدن آن ها برای انجام معامله در بازار است. افزایش طمع بیانگر معامله ارزها با قیمتی بالاتر از ارزش واقعی آن ها و قریب الوقوع بودن یک اصلاح در بازار است.

فیلم معرفی شاخص ترس و طمع

توصیه می کنیم ویدیوی زیر را برای آشنایی هرچه بیشتر با شاخص طمع و ترس بیت کوین و ارزهای دیجیتال ببینید.

محتوای متنی ویدیو از طریق این فایل قابل دسترسی است.

آیا شاخص طمع و ترس قابل استناد است؟

برای سرمایه گذاری در بازار ارزهای دیجیتال توجه به تنها یک عامل و استفاده از یک ابزار کافی نیست بلکه باید انواع روش های تحلیل شامل تکنیکال، فاندامنتال و سنتیمنت (احساسات) را مورد توجه قرار داده و از شاخص های متفاوتی مثل ترس و طمع، RSI، مووینگ ها، اندیکاتورها و … برای یافتن زمان و نقطه مناسب ورود و سرمایه گذاری در بازار استفاده کنید.

شاخص ترس و طمع بیت کوین (Fear and Greed Index) به عنوان فاکتوری که خود ترکیبی از روند تکنیکال، فاندامنتال و سنتیمنت بازار است، بر اساس شش متغیر محاسبه شده و می‌تواند نمایی کلی از احساسات حاکم بر بازار کریپتوکارنسی را نشان دهد. توصیه می کنیم حتماً ویدیوی توضیحات مربوط به شاخص ترس و طمع را مشاهده نمایید.